Kraj pochodzenia: starożytny Rzym
Epoka:  od VI wieku p.n.e.

O piśmie:
Kapitała rzymska, czyli najstarsze pismo kręgu cywilizacji łacińskiej powstało na bazie alfabetu greckiego (wywodzącego się z fenickiego), który Rzymianie przejęli około VII/VI wieku p.n.e.
Jednym z najstarszych zabytków tego pisma jest nagrobek Romulusa, czyli słynny czarny kamień z 600 roku p.n.e. Za najpiękniejszy przykład kapitały rzymskiej kutej w kamieniu uznawana jest inskrypcja na bazie Kolumny Trajana w Rzymie. (Choć pojawiają się opinie, że za ikonę stylu można również uznać napis wykuty na grobowcu Flawii Ireny, żony Tytusa Klaudiusa Sekundusa oraz inne starożytne inskrypcje w kamieniu, które można spotkać wzdłuż Via Appia).

Kapitała rzymska w swej klasycznej formie jest pismem majuskułowym, tzn. wszystkie litery mają tę samą wysokość. Jest również pismem fonogramicznym – dla oznaczenia każdej głoski używa się odrębnej litery. Posiadają one szlachetne proste kształty, bez dodatków. Wyrazy pisane były bez przerw, nie stosowano również interpunkcji. Z biegiem czasu oraz zmianą podłoża, na którym pisano (tabliczki woskowe, papirus) zmieniał się wygląd liter i następowała stopniowa ewolucja pisma.
Nie zmienia to faktu, że legiony rzymskie, prowadząc ekspansję w całej Europie zaszczepiały alfabet łaciński, a zatem również kapitałę rzymską, na podbitych terenach. Do około 500 r. n.e. pismo łacińskie było najpowszechniej używane w większej części Europy.

Kapitała rzymska stała się tym samym wzorem piśmienniczej doskonałości dla kultury europejskiej i pozostaje nim do dziś.
Jej losy jednak to historia naprzemiennego popadania w zapomnienie i powrotu do łask. Trudno o lepsze potwierdzenie dla roli, jaką odegrała kapitała rzymska w rozwoju tradycji europejskiej oraz anglosaskiej. Artyści i uczeni renesansu i baroku próbowali rozgryźć geometryczną zasadę stojącą z tajemnicą piękna tego pisma. Bezskutecznie. Litery kapitały rzymskiej kreślone przy użyciu linijki i cyrkla stają się sztywne, martwe. Nie są w stanie doścignąć wdziękiem swoich starożytnych pierwowzorów.

Jaki jest więc sekret idealnych proporcji rzymskiej kapitały? Zagadkę rozwikłał dopiero w XX wieku Edward M. Catich, amerykański duchowny katolicki, który prowadził badania na literach Kolumny Trajana od lat 30. do 70. XX wieku. Doszedł on do przekonania, że kształt liter kapitały rzymskiej, ich delikatne zwężenia i charakterystyczne elementy budowy wynikają z faktu, że litery te przed wykuciem malowane były płaskim pędzlem na podłożu kamiennym. Zatem charakterystyczne poszerzenia i zwężenia są z natury swej organiczne, a nie geometryczne.

Atrakcyjność kapitały rzymskiej została dostrzeżona również w momencie pojawienia się druku, kiedy to starożytne wzorce stały się inspiracją dla twórców czcionek. Antyczne wzorce znalazły swoje odzwierciedlenie w wielu krojach pisma. Do najpiękniejszych należą Optima, Michelangelo i Palatino. W dobie cyfryzacji czcionki te zostały opracowane jako fonty komputerowe. Ukoronowaniem historii kapitały rzymskiej i rozpoczęciem nowego etapu jej obecności w naszej kulturze jest stworzenie fontu Adobe Trajan.

Opanowanie reguł budowy kapitały rzymskiej wymaga sporo czasu, pracy i ćwiczeń. Daje jednak możliwość obcowania z pięknem w czystej, klasycznej formie. Rozwija intuicję estetyczną i – co tu dużo mówić – zachwyca.

Narzędzia, których będziesz potrzebować, aby zmierzyć się z tym krojem:
– na początek wystarczy ołówek i papier,
– po opanowaniu proporcji można przechodzić do pisania liter piórem ze stalówką ściętą; ja używam zawsze stalówek Leonardt ROUND HAND
– optymalne byłoby zakończenie nauki na próbach pisania kapitały płaskim pędzlem – najlepsze to Raphael Kaerell (zamawiałam je jak dotąd w Anglii, ale może ktoś już sprzedaje je w Polsce – jeśli wiesz coś na ten temat – daj mi, proszę, znać).

Jeśli chcesz zobaczyć dorobek życia E. Caticha masz szczęście. Został on zdigitalizowany i umieszczony na stronie St. Ambrose University.
Użyj poniższego linku i zobacz jakie skarby miał w swojej pracowni:
https://cdm16810.contentdm.oclc.org/digital/collection/Catich/search/searchterm/alphabets!Letterforms/field/subjec!subjec/mode/exact!exact/conn/and!and/order/nosort/ad/asc

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o historii rozwoju pisma możesz zajrzeć do następujących książek:
„Paleografia łacińska” Władysław Semkowicz
„Pismo i styl” Tibor Szántó
„Writing & Illuminating & Lettering” Edward Johnston
„The Eternal Letter. Two millenia of the classical Roman Capital” edited by Paul Shaw – link do recenzji książki:

A jeżeli masz jakieś pytania lub chcesz nauczyć się pisać kapitałą – napisz do mnie. Chętnie pomogę.